مناجات نامه های آغاز مثنوی های فارسی، نشان دهندۀ نوع نگاه سراینده به هستی و جهانبینی اوست. اگر از مناجات نامه های تقلیدی صرف نظر کنیم، باید برای سرایندگان منظومه های مشهور شأن تفکر نیز قائل باشیم.
شرح موضوع و روش کلی پژوهش:
در سرآغاز برخی از منظومه های کهن فارسی، پس از ستایش خداوند و پیامبر (ص)، ابیاتی در مدح خلفای چهارگانه آمده است. این ستایش نامه نقاط مشترکی با یکدیگر دارند و گاه تفاوت هایی نیز میان آنها دیده می شود. طرح مذکور به بررسی تطبیقی این ستایش نامه ها می پردازد.
شرح موضوع و روش کلی پژوهش:
ابوالمظفر شاهفور اسفراینی مؤلف مشهور تاج التراجم است. وی در مقدمۀ تاج التراجم به نقد کلی ترجمه های قرآنی پرداخته و در ترجمۀ آیات نیز نسبت به دیگر ترجمه ها از نخستین ترجمۀ قرآن به فارسی (در ضمن ترجمۀ تفسیر طبری) فاصله گرفته است. با توجه به صاحب نظر بودن وی در این عرصه و دید انتقادی او به ترجمه های قرآنی پیش از خود، تفاوت برابرگذاری های او برای واژگان قرآنی با نخستین ترجمۀ قرآن به فارسی شایان توجه است.
شرح موضوع و روش کلی پژوهش:
قاضی نظام الدین اصفهانی از شاعران و نویسندگان مشهور و دوزبانۀ ایران در قرن هفتم است. با آن که شهرت وی به رباعیات او به زبان عربی است، آثار و رسائل ادبی دیگری نیز از وی برجای مانده که از جملۀ آنها قوسیه در وصف کمان است.
میراث مکتوب- شرح موضوع و روش کلی پژوهش:
مجلس گویی یکی از انواع ادبی در متون کهن فارسی پیش از مغول است. مجلس گویی ظاهراً در آغاز مختص واعظان و برخی متصوفه بوده که ابتدائاً صورت شفاهی داشته و سپس به شکل مکتوب درمی آمده است. اما در ادوار بعدی، گویا برخی آثار مجلس گویی از آغاز به صورت مکتوب پدید آمده اند.
شرح موضوع و روش کلی پژوهش:
حاج ملاهادی سبزواری، فیلسوف مشهور قرن سیزدهم، شرحی بر مثنوی معنوی نوشته است. اهمیت این شرح در آن است که تفسیر یک فیلسوف شیعی متأخر و صدرایی مشرب را از مثنوی مولوی در اختیار می گذارد. یکی از ویژگی های مهم این شرح، تفاسیری است که سبزواری بر اساس برخی مفاهیم فلسفی و عرفانی که پس از عصر زندگانی مولوی رونق و رواج یافته، از مثنوی به دست می دهد.
شرح موضوع و روش کلی پژوهش:
ذخیرة الآخرة علی بن محمد تمیمی سبزواری، یکی از متون کهن شیعی است که در قرن ششم به زبان فارسی تألیف شده است. این متن، حاوی ترجمه ای قدیمی از ادعیۀ منقول در آن به زبان فارسی است که کهن ترین ترجمه از ادعیۀ شیعه به شمار می رود و از این حیث قابل مقایسه با ترجمه های کهن قرآن به زبان فارسی است.
شرح موضوع و روش کلی پژوهش:
تذکرة الشعرای محمدطاهر نصرآبادی با آن که تذکره ای نسبتاً متأخر است از حیث اشتمال بر شرح حال معاصران مؤلف و بعضاً جزئیاتی از زندگی آنان اهمیت خاصی دارد.
کتاب النقض اثری است در تبیین و اثبات عقاید امامیه نوشتة عبدالجلیل قزوینی رازی که در حدود سال 560 ق تألیف شده است. یکی از جنبههای مهم اهمیت نقض، اطلاعاتی است که قزوینی از وقایع تاریخی و وضعیت شیعیان روزگار خود به دست میدهد.
خطیبی میدانست هویت ایرانی با شاهنامه و زبان فارسی پیوند ذاتی دارند و برای حفظ زبان فارسی، هماره باید از فردوسی گفت و درباره شاهنامه نوشت.